شاهنامه پژوه جناب آقای ابوالفضل خطیبی در مقاله ای با عنوان «بیت های عرب ستیزانه در شاهنامه» که در مجله ی نشر دانش، سال 21، شماره 3، پاییز 1384 به چاپ رسیده نشان داده که برخی از شعرهای نسبت داده شده به فردوسی که در ستیز با عرب هاست، در شاهنامه وجود ندارد.
یک مورد را از نوشته ی او در اینجا می آوریم. با تشکر از استاد یاغش کاظمی که این نوشته را در اختیار سایت قرار داد:
«در زمان پادشاهی هرمزد چهارم، پسر خسرو انوشیروان، هنگامی که از هر سو دشمنانی چون ترکان و خزران و رومیان و عرب ها به ایران می تازند و پادشاه با نامداران ایران رایزنی می کند، موبد به او می گوید:
سپاه خزر گر بیاید به جنگ/ نیابند جنگى زمانى درنگ
ابا رومیان داستانها زنیم/ ز بن پایه تازیان بر کنیم
[ندارم به دل بیم از تازیان/ که از دیده شان دیده دارد زیان] [که هم مار خوارند و هم سوسمار/ ندارند جنگى گهِ کارزار]
ترا ساوه شاهست نزدیک تر/ وُزو کار ما نیز تاریک تر
(چاپ خالقی مطلق، جلد 7، پادشاهی هرمزد نوشین روان، بیت 292-294)
دو بیت درون قلاب در اقدم نسخه ها آمده و در 14 نسخه دیگرِ مبنای تصحیح خالقی مطلق نیست. بنابراین این دو بیت به لحاظ نسخه شناسی الحاقی است و مصححان شوروی مانند مواردِ پرشمارِ دیگر با پیرویِ بی چون و چرا از اقدم نسخه ها این بیت های الحاقی را در متن اصلی جای داده اند (چاپ مسکو، ج 8 ، ص 333، ب 302 ـ 306).
چنانچه این دو بیت بر اساس موارد هفت گانه ای که پیشتر برشمرده شد ارزیابی شود، الحاقی بودن آنها کاملاً آشکار می گردد: مضمون این دو بیت در ترجمه عربی بنداری نیست؛ به لحاظ شعری سست است و اصلاً در سیر رویدادها نیازی به آنها حس نمی شود و توضیحات اضافی ملال آوری است که ناشیانه با بیت پیش از خود پیوند خورده است. این دو بیت به هیچ روی با سبک سخن سراییِ شاعر همخوانی ندارد. به معنای آنها دقت کنید:
موبد می گوید: از تازیان بیم ندارم که چشم از دیدارشان زیان می بیند و خوراکشان سوسمار و مار است و لابد به همین سبب در کارزار، مردان جنگی ندارند!
با این همه، مضمونِ مار و سوسمارخواری عرب ها مضمونی سخت مشهور بوده که هم در بیت های اصلی فردوسی هست و هم در آثار فارسی و عربی پیش و پس از او…»
